Mahatashtra Budget 2024 अर्थसंकल्प सादर करताना त्याच्या महत्त्वाच्या घोषणा.

Mahatashtra Budget 2024: अर्थमंत्री अजित पवार यांनी अंतरिम अर्थसंकल्प सादर केला आहे. महायुती सरकार मधील पहिल्यांदा अर्थमंत्री म्हणून अर्थसंकल्प सादर केला. दरम्यान हे निवडणूकीचं वर्ष असल्याने अर्थसंकल्प हा अंतरिम आहे. पुढील 4 महिन्यांसाठी सरकारला खर्चाला लागणार्‍या पैशाची तरतूद केली जाते. सामान्यपणे या अर्थसंकल्पामध्ये कोणत्याही नव्या योजनांची घोषणा केली जात नाही.

मात्र राज्यासमोरील प्रश्न पाहता अर्थमंत्री अजित पवार यांनी अंतरिम अर्थसंकल्पामध्ये कोणत्या घोषणा केल्या याचा वेध घेऊया. अर्थमंत्री अजित पवार यांनी अंतरिम अर्थसंकल्प सादर केला आहे. महायुती सरकार मधील पहिल्यांदा अर्थमंत्री म्हणून अर्थसंकल्प सादर केला. दरम्यान हे निवडणूकीचं वर्ष असल्याने अर्थसंकल्प हा अंतरिम आहे.

पुढील 4 महिन्यांसाठी सरकारला खर्चाला लागणार्‍या पैशाची तरतूद केली जाते. सामान्यपणे या अर्थसंकल्पामध्ये कोणत्याही नव्या योजनांची घोषणा केली जात नाही. मात्र राज्यासमोरील प्रश्न पाहता अर्थमंत्री अजित पवार यांनी अंतरिम अर्थसंकल्पामध्ये कोणत्या घोषणा केल्या याचा वेध घेऊया. 27 फेब्रुवारी रोजी मराठी भाषा गौरव दिनाच्या निमित्ताने कवी कुसुमाग्रजांची आठवण काढत त्यांच्या कवितेच्या काही ओळी स्मरून शुभेच्या देत अर्थसंकल्प सादर करण्यास सुरुवात केली.

• राज्याच्या अर्थव्यवस्थेचे आकारमान एक ट्रिलियन डॉलर करण्यासाठी महाराष्ट्र आर्थिक सल्लागार परिषदेच्या दिशादर्शक अहवालानुसार धोरणांची अंमलबजावणी.
• पायाभूत सुविधांकरिता मोठ्या प्रमाणात भांडवली गुंतवणूक नागरिकांचे जीवनमान उंचावण्याकरिता लोककल्याणकारी योजनांची अंमलबजावणी
• युवा, महिला, गरीब आणि अन्नदाता या चार प्रमुख घटकांसाठी कल्याणकारी योजनांची अंमलबजावणी
• शाश्वत, पर्यावरण पूरक व सर्वसमावेशक विकास साधण्याचे राज्याचे धोरण
• मौजे वडज, तालुका जुन्नर येथे छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या जीवनावर आधारित शिवनेरी संग्रहालय

• स्वातंत्र्यवीर सावरकर वर्सोवा वांद्रे सागरी सेतूचा विस्तार पालघर पर्यंत, विलासराव देशमुख पूर्व मुक्त मार्गाचा विस्तार ठाणे शहरापर्यंत
• विरार अलिबाग बहुउद्देशीय पारगावकरिता भूसंपादनासाठी 22 हजार 225 कोटी
• जालना नांदेड दृतगती मार्गाच्या भूसंपादनासाठी 2886 कोटी रुपये
• सार्वजनिक बांधकाम रस्ते विभागाला 19 हजार 936 कोटी रुपये

• महाराष्ट्र राज्य पायाभूत सुविधा विकास महामंडळामार्फत योजना भाग दोन अंतर्गत 7 हजार 500 किलोमीटर रस्त्यांची कामे
• मुख्यमंत्री ग्राम सडक योजनेच्या टप्पा दोन अंतर्गत 7 हजार 600 कोटी रुपये खर्चून 7000 किलोमीटर लांबीच्या रस्त्यांची दर्जोन्नती
• पुणे चक्राकार वळण मार्गाकरिता भूसंपादनासाठी 10 हजार 519 कोटी
• कल्याण मुरबाड पुणे नाशिक आणि सोलापूर तुळजापूर धाराशिव या नवीन रेल्वे मार्गाचे भूसंपादन सुरू
• फलटण पंढरपूर, कांपा – चिमूर – वरोरा, जालना – जळगाव आणि नांदेड बिदर या नवीन रेल्वे मार्गाकरिता राज्याचा 50% आर्थिक सहभाग

• जालना-खामगाव, आदिलाबाद-माहूर-वाशिम, नांदेड-हिंगोली, मुर्तिजापूर-यवतमाळ शकुंतला रेल्वे आणि पुणे-लोणावळा मार्गिका 3 व 4 या रेल्वे मार्गाकरिता राज्याचा 50 टक्के आर्थिक सहभाग
•सागरमाला योजनेअंतर्गत मुंबईत गेट वे ऑफ इंडियालगत रेडिओ क्लब सुसज्ज जेट्टींचे, 229 कोटी 27 लाख रुपये किंमतीचे बांधकाम
• वाढवण बंदर विकास प्रकल्पात महाराष्ट्र सागरी मंडळाचा 26 टक्के सहभाग-एकूण किंमत 76 हजार 220 कोटी रुपये
•भगवती बंदर, रत्नागिरी 300 कोटी रुपये, सागरी दुर्ग जंजिरा, रायगड 111 कोटी रुपये, एलिफंटा, मुंबई 88 कोटी रुपये बंदर विकासाची कामे

• मिरकरवाडा, रत्नागिरी बंदराचे आधुनिकीकरण 2 हजार 700 मच्छीमारांना फायदा
• छत्रपती संभाजीनगर येथील विमानतळाच्या विस्ताराकरिता भूसंपादनासाठी 578 कोटी 45 लाख रुपयांचा निधी
• सन 2024-25 या वर्षासाठी कार्यक्रम खर्चाकरिता ग्रामविकास विभागाला 9 हजार 280 कोटी रुपये
• गृह-परिवहन, बंदरे विभागाला 4 हजार 94 कोटी रुपये
• उद्योग क्षेत्राच्या विकासासाठी सुधारित औद्योगिक, इलेक्ट्रॉनिक्स, अवकाश व संरक्षण उत्पादनाचे सुधारित धोरण तसेच नवीन सुक्ष्म, लघू व मध्यम उपक्रम धोरण

• 18 लघु-वस्त्रोद्योग संकुले स्थापन करून सुमारे 36 हजार रोजगार निर्मिती
• ‘एकात्मिक व शाश्वत वस्त्रोद्योग धोरण 2023-28 जाहीर अंत्योदय शिधापत्रिकेवर एका कुटुंबास एका साडीचे मोफत वाटप
• निर्यातीला प्रोत्साहन देण्यासाठी पायाभूत सुविधा विकास कार्यक्रमात 450 कोटी
• निर्यातक्षम घटकांना विशेष प्रोत्साहन देण्यासाठी 400 कोटी रुपये
• निर्यात वाढीसाठी पाच इंडस्ट्रीयल पार्क

• सामुहिक प्रोत्साहन योजनेतून आगामी वर्षात सुमारे सात हजार कोटी रकमेचा प्रोत्साहन निधी
• मुख्यमंत्री रोजगार निर्मिती कार्यक्रमातून 25 हजार उद्योग घटक 30 टक्के महिला उद्योजक सुमारे 50 हजार नवीन रोजगार
• भ्रस्ट सेक्टर तथा उच्च तंत्रज्ञानावर आधारित 10 हजार कोटी रुपयांपेक्षा अधिक गुंतवणूकच चार हजार रोजगार निर्मिती करणाऱ्या 10 अतिविशाल उद्योग घटकांना प्रणेता उद्योगाचा दर्जा 1 लाख कोटी रुपयांची गुंतवणूक व 20 हजार रोजगार निर्मिती
• सन 2024-25 या वर्षासाठी कार्यक्रम खर्चाकरिता उद्योग विभागाला 1 हजार 21 कोटी
• सन 2024-25 या वर्षासाठी कार्यक्रम खर्चाकरिता सहकार, पणन व वस्त्रोद्योग विभागाला 1 हजार 952 कोटी रुपये
अमृत 2.0 अभियानांतर्गत 145 शहरांमधील 28 हजार 315 कोटीचे 312 प्रकल्प मंजूर

• महाराष्ट्र सुवर्णजयंती नगरोत्थान महाअभियान सन 2030 पर्यंत राबविण्यात येणार
• महाअभियानात सर्व नागरी स्थानिक स्वराज्य संस्थांचा समावेश असून त्यांच्या वर्गीकरणानुसार शासनाकडून प्रकल्प किंमतीच्या 50 ते 95 टक्के निधी उपलब्ध करून देण्यास मान्यता
• सन 2024-25 या वर्षासाठी कार्यक्रम खर्चाकरिता पाणीपुरवठा व स्वच्छता विभागाला 3 हजार 875 कोटी रुपये नियतव्यय
• दरवर्षी सुमारे 25 हजार किलोमीटर राज्यमार्ग व प्रमुख जिल्हा मार्गाच्या दोन्ही बाजूंना वृक्षलागवड

• अटल बांबू समृद्धी योजना-10 हजार हेक्टर क्षेत्रावर बांबूची लागवड
• जलयुक्त शिवार अभियान 2.O अंतर्गत 5 हजार 700 गावांमधील 1 लाख 59 हजार 886 कामांना मंजूरी
• सन 2024-25 या वर्षासाठी कार्यक्रम खर्चाकरिता पर्यावरण व वातावरणीय बदल विभागाला 245 कोटी रुपये
• वन विभागास 2 हजार 507 कोटी रुपये

• मृद व जलसंधारण विभागास 4 हजार 247 कोटी रुपये
• शेतकऱ्याला दिवसा वीज पुरवठा – मुख्यमंत्री सौर कृषी वाहिनी योजना 2.0 योजनेअंतर्गत 7 हजार मेगावॅट सौर ऊर्जा निर्मितीचे उद्दिष्ट
• शेतकऱ्यांसाठी मागेल त्याला सौर कृषि पंप’ ही नवीन योजना
• वस्तु व सेवा कर विभागाची पुनर्रचना कर प्रशिक्षण अकादमीची स्थापना कार्यक्रम खर्चाकरिता वित्त विभागाला 208 कोटी रुपये नियतव्यय

• स्वराज्यरक्षक छत्रपती संभाजी महाराजांचे बलिदान स्थळ मौजे तुळापूर, ता. हवेली व समाधी स्थळ वढू बुद्रुक तालुका शिरुर, जिल्हा पुणे येथील स्मारक- 270 कोटी रुपये किमतीचा आराखडा, काम सुरू
• 12 ज्यातिर्लिंगापैकी एक औंढा नागनाथ जिल्हा हिंगोली, साडेतीन शक्तीपीठांपैकी एक श्री क्षेत्र माहुरगड जिल्हा नांदेड, एकविरादेवी मंदिर जिल्हा पुणे तिर्थक्षेत्र विकास प्राधिकरणांची स्थापना
• पुण्यश्लोक अहिल्यादेवी होळकर यांच्या तृतीय जन्मशताब्दी वर्षानिमित्त विविध कार्यक्रम- 20 कोटी रुपये निधी

• पुण्यश्लोक अहिल्यादेवी होळकर मंदिरे, बारवांचे जतन व संवर्धन योजनेसाठी 53 कोटी रुपये
• धाराशीव जिल्ह्यात संत गोरोबाकाका महाराज यांच्या स्मारकासाठी शासकीय जमीन व निधी
• प्रतापगडाच्या पायथ्याशी वीर जीवा महाला’ यांच्या स्मारकासाठी जागा
• संगमवाडी, पुणे येथे लहुजी वस्ताद साळवे यांचे स्मारक

• अंमळनेर जिल्हा जळगाव येथे सानेगुरुजींचे स्मारक
• हुतात्मा श्री शिवराम हरी राजगुरु जन्मस्थल परिसर विकासासाठी 102 कोटी 48 लाख रुपयांचा आराखडा
• श्री क्षेत्र सप्तश्रृंगी गड, ता. कळवण स्थळाच्या 81 कोटी 86 लाख रुपयाच्या तीर्थक्षेत्र विकास आराखड्यास मान्यता
• मंगेश पाडगांवकर कवितेचे गाव’ उपक्रम वेंगुर्ला, जिल्हा सिंधुदुर्ग

• कार्यक्रम खर्चाकरिता नियोजन विभागास 9 हजार 193 कोटी रुपये, रोहयो प्रभागासाठी 2 हजार 205 कोटी रुपये, मराठी भाषा विभागास 71 कोटी रुपये नियतव्यय
• सन 2024-25 या आर्थिक वर्षात जिल्हा वार्षिक योजनेअंतर्गत 18 हजार 165 कोटी रुपयांची तरतूद
• वार्षिक योजना एक लाख 92 हजार कोटी रुपये, अनुसुचित जाती उपयोजना 15 हजार 893 कोटी रुपये, आदिवासी विकास उपयोजना 15 हजार 360 कोटी रुपये
• सन 2024-25 च्या अर्थसंकल्पामध्ये एकूण खर्चासाठी 6 लाख 522 कोटीची तरतूद

• सन 2024-25 च्या अर्थसंकल्पामध्ये महसुली जमा 4 लाख 98 हजार 758 कोटी रुपये व महसुली खर्च 5 लाख 8 हजार 492 कोटी रुपये, महसुली तूट 1 हजार 734 कोटी रुपये, राजकोषीय तूट 99 हजार 288 कोटी रुपये
• ‘महाराष्ट्र ड्रोन मिशन’ साठी 5 वर्षासाठी 238 कोटी 63 लाख रुपये
• वरळी, मुंबई येथे ‘आधुनिक प्रशिक्षण व कौशल्य विकास ‘भवन’

• कार्यक्रम खर्चाकरिता उच्च व तंत्र शिक्षण विभागाला 2 हजार 98 कोटी रुपये, शालेय शिक्षण विभागाला 2 हजार 959 कोटी रुपये नियतव्यय
• जागतिक बैंक सहाय्यित मानवी विकासासाठी उपयोजित ज्ञान आणि कौशल्याचा विकास’ (दक्ष) या 2 हजार 307 कोटी रुपयांच्या प्रकल्पास मंजूरी
• राज्यात नवीन 2 हजार प्रमोद महाजन कौशल्य विकास केंद्रे’
• प्रत्येक महसुली विभागामध्ये आंतरराष्ट्रीय कौशल्य विकास केंद्र’ आणि संत गाडगेबाबा स्वच्छ भारत कौशल्य प्रबोधिनी’ कार्यक्रम खर्चाकरिता कौशल्य, नाविन्यता, रोजगार व उद्योजकता विकास विभागाला 807 कोटी रुपये नियतव्यय

• कोकण विभागातील पर्यटनास चालना देण्यासाठी शिवकालीन 32 गडकिल्ल्यांचे नूतनीकरण व संवर्धन
• पर्यटनाला चालना देण्यासाठी शाश्वत पर्यटन धोरण
• 50 नवीन पर्यटन स्थळांच्या ठिकाणी थीम पार्क, ऍडव्हेंचर स्पोर्टस, शॉपिंग मॉल, वॉटर पार्क आणि निवास व्यवस्था
• शिवसागर- कोयना जिल्हा सातारा, गोसीखुर्द जलाशय, जिल्हा भंडारा तसेच वाघुर जलाशय, जिल्हा जळगाव येथे नाविन्यपूर्ण जल पर्यटन प्रकल्प

• लोणार, जिल्हा बुलढाणा, अजिंठा-वेरुळ, जिल्हा छत्रपती संभाजीनगर, कळसुबाई- भंडारदरा, जिल्हा अहमदनगर, त्र्यंबकेश्वर, जिल्हा नाशिक तसेच कोकणातील सागरी किल्ल्यांच्या ठिकाणी पर्यटकांसाठी उच्च दर्जाच्या सुविधा
• लोणावळा, जिल्हा पुणे येथे जागतिक दर्जाचा स्कायवॉक प्रकल्प 333 कोटी 56 लाख किंमत
• श्रीनगर आणि श्रीराम जन्मभूमी अयोध्या येथे महाराष्ट्र भवन 77 कोटी रुपयांची तरतूद

• महाविस्टा-मंत्रालय, परिसरातील शासकीय इमारती आणि त्यांच्या परिसराचा अत्याधुनिक सुविधांसह पुनर्विकास
• कार्यक्रम खर्चाकरिता सांस्कृतिक कार्य विभागाला 1 हजार 186 कोटी रुपये, पर्यटन विभागाला 1 हजार 973 कोटी रुपये नियतव्यय, सार्वजनिक बांधकाम (इमारती) विभागास 1 हजार 367 कोटी रुपये, महसूल विभागास 474 कोटी रुपये
• कार्यक्रम खर्चाकरिता गृह (पोलीस) विभागाला 2 हजार 237 कोटी रुपये नियतव्यय, गृह (उत्पादन शुल्क) विभागास 153 कोटी रुपये आणि विधी व न्याय विभागास 759 कोटी रुपये नियतव्यय

• नानाजी देशमुख कृषि संजीवनी प्रकल्पाच्या 6 हजार कोटी रुपये किमतीच्या दुसया टण्यास मान्यता
• सन 2024-25 या वर्षासाठी कार्यक्रम खर्चाकरिता कृषी विभागास 3 हजार 650 कोटी रुपये, पशुसंवर्धन व दुग्धव्यवसाय आणि मत्स्यव्यवसाय विभागास 555 कोटी रुपये फलोत्पादन विभागास 708 कोटी रुपये नियतव्यय
• सन 2024-25 या वर्षासाठी कार्यक्रम खर्चाकरिता मदत व पुनर्वसन विभागाला 638 कोटी रुपये नियतव्यय

• 39 सिंचन प्रकल्पांची कामे पूर्ण करून 2 लाख 34 हजार हेक्टर सिंचन क्षमता स्थापित करणार
• बळीराजा जलसंजीवनी योजनेत 46 प्रकल्प पूर्ण झाले असून मार्च 2025 पर्यंत आणखी 16 प्रकल्प पूर्ण होणार
• कोल्हापूर आणि सांगली जिल्ह्यात नैसर्गिक आपत्तीमुळे होणारे नुकसान टाळण्यासाठी जागतिक बैंक सहाय्यित 3 हजार 200 कोटी रुपये किंमतीचा प्रकल्प
• विदर्भातील सिंचन अनुशेष दूर करण्यासाठी 2 हजार कोटी रुपयांची तरतूद

• वैनगंगा-नळगंगा नदी जोड प्रकल्पाद्वारे 3.71 लक्ष हेक्टर क्षेत्रास सिंचनाचा लाभ
• सुयोग्य जागेची आणि पाण्याची उपलब्धता विचारात घेऊन वीज निर्मितीचे खाजगी सहभागातून उदंचन जलविद्युत प्रकल्प
• खारभूमी विकास कार्यक्रमांतर्गत 113 कोटी रुपयांची तरतूद
• सन 2024-25 या वर्षासाठी कार्यक्रम खर्चाकरिता जलसंपदा विभागाला 16 हजार 456 कोटी रुपये नियतव्यय

• मुख्यमंत्री महिला सशक्तीकरण अभियानांतर्गत प्रत्येक जिल्ह्यामध्ये किमान 1 लाख महिलांना विविध शासकीय योजनांचा थेट लाभ
• राज्यातील अंगणवाडी सेविका व मदतनीसांची रिक्त पदे भरण्याची कार्यवाही सुरू
• कुपोषणाच्या समस्येवर मात करण्यासाठी नागरी बाल विकास केंद्र सुरू
• दहा शहरांतील पाच हजार महिलांना पिंक रिक्षा

• कार्यक्रम खर्चाकरिता महिला व बालविकास विभागास 3 हजार 107 कोटी रुपये
• वाशिम, जालना, हिंगोली, अमरावती, भंडारा, गडचिरोली, वर्धा, बुलढाणा, पालघर, नाशिक तसेच ठाणे जिल्ह्यांतील अंबरनाथ येथे प्रत्येकी 100 विद्यार्थी प्रवेश क्षमतेचे नवीन शासकीय वैद्यकीय महाविद्यालय, संलग्नित 430 खाटांचे स्रणालय
• जळगाव, लातूर, बारामती, नंदूरबार, गोंदिया, कोल्हापूर आणि मिरज जिल्हा सांगली येथील शासकीय वैद्यकीय महाविद्यालयांशी संलग्न प्रत्येकी 100 विद्यार्थी प्रवेश क्षमतेचे शासकीय परिचर्या महाविद्यालय

• नागपूर एम्सच्या धर्तीचर औंध, पुणे येथे अखिल भारतीय आयुर्विज्ञान संस्था
• ऊसतोड कामगारांकरिता अपघात विमा योजना
• सर्व जिल्ह्यांमध्ये 15 खाटांचे अद्ययावत डे केअर केमोथेरपी सेंटर
• 234 तालुक्यातील ग्रामीण रुग्णालयांत डायलिसीस सेवा केंद्र

• रुग्ण मृत्यू पावल्यास मृतदेह स्त्रणालयातून नेण्यासाठी प्रत्येक तालुक्यात एक शववाहिका
• कार्यक्रम खर्चाकरिता वैद्यकिय शिक्षण व औषधी द्रव्ये विभागास 2 हजार 574 कोटी रुपये, सार्वजनिक आरोग्य विभागास 3 हजार 827 कोटी रुपये नियतव्यय
• स्थलांतरीत ऊसतोड कामगारांच्या मुलामुलींसाठी संत भगवानबाबा शासकीय वसतीगृह योजना, तृतीयपंथी घटकांतील लाभाथ्यर्थ्यांसाठी बीजभांडवल योजना, मातंग समाजासाठी रमाई आवास योजना इत्यादी योजनांसाठी पुरेसा निधी
• संत रोहिदास चर्मोद्योग व चर्मकार विकास महामंडळामार्फत देवनार येथे ‘ लेदर पार्क’, कोल्हापूर येथे चमोद्योग प्रशिक्षण केंद्र, प्रत्येक महसुली विभागात उत्कृष्टता केंद्रांची’ स्थापना, गोवंडी येथे बृहन्मुंबई महानगरपालिकेमार्फत चमोद्योग प्रशिक्षण केंद्राची उभारणी

• मातंग समाजासाठी अण्णाभाऊ साठे संशोधन व प्रशिक्षण संस्था ‘आर्टीची स्थापना कार्यक्रम खर्चाकरिता सामाजिक न्याय व विशेष सहाय्य विभागास 18 हजार 816 कोटी रुपये
• कार्यक्रम खर्चाकरिता आदिवासी उपयोजनेकरिता 15 हजार 360 कोटी रुपये नियतव्यय
• बारा बलुतेदार समाजाच्या सर्वांगीण विकासासाठी ‘संत गाडगेबाबा बारा बलुतेदार
• आर्थिक मागास विकास महामंडळ’ मौलाना आझाद आर्थिक विकास महामंडळामार्फतचे मुदत कर्ज डॉ. ए. पी. जे. अब्दुल कलाम शैक्षणिक कर्ज आणि सुक्ष्म पतपुरवठा योजनेकरिता शासनाची हमी 30 कोटी रुपयांवरून 500 कोटी रुपये
• दिव्यांग व्यक्तींना स्वतःचे हक्काचे घर नवीन घरकुल योजना 34 हजार 400 लाभाथ्यांना घरकुल योजनेचा लाभ

• श्रीराम प्राणप्रतिष्ठा सोहळा आणि छत्रपती शिवाजी महाराज जयंतीनिमित्तही ‘आनंदाचा शिधा’ वाटप करणार
• कार्यक्रम खर्चाकरिता इतर मागास बहुजन कल्याण विभाग आणि अल्पसंख्याक विकास विभागाला 5 हजार 180 कोटी रुपये, गृहनिर्माण विभागाला 1 हजार 347 कोटी रुपये, कामगार विभागाला 171 कोटी रुपये नियतव्यय
• ‘मिशन लक्ष्यवेध’ योजनेअंतर्गत राज्यस्तरावर उच्च कामगिरी केंद्र, विभागीय स्तरावर क्रीडा उत्कृष्टता केंद्र आणि जिल्हास्तरावर क्रीडा प्रतिभा विकास केंद्र अशी प्रशिक्षणाची त्रिस्तरीय यंत्रणा
• नागपूर येथील विभागीय क्रीडा संकुलाला राज्य क्रीडा संकुलाचा दर्जा
कार्यक्रम खर्चाकरिता क्रीडा विभागाला 537 कोटी रुपये.